مقالات تخصصی تمبر - شماره ۳

زمینه های تمبر شناسی

هزینه پستی [1]   و تمبر [2] - تا این اواخر یعنی تا قبل از انتشار نخستین تمبر جهان، هزینه پستی با توجه به بعد مسافت، از دریافت کننده نامه وصول می شد. بنابراین نرخ مرسلات پستی در داخل یک کشور یکنواخت نبود. پس از اختراع تمبر و تنظیم سازمان پست با کارکرد جدید، نسبت مستقیمی میان هزینه پستی با وزن نامه یا محموله پستی برقرار شد و رابطه مسافت از آن حذف گردید. کرایه از فرستنده نامه در مبدا به طور نقد و به صورت ابطال تمبر دریافت شد. بدین ترتیب میتوان گفت تمبر نمایانگر یک ارزش واسطه ای و مبین یک تعهد متقابل میان اداره پست و فرستنده نامه یا محموله پستی می باشد. کلمه تمبر تکرار فارسی شده Timber فرانسه است که بعضی آن را تمبر بر وزن «امر» و بعضی تمبر بر وزن «همسر» تلفظ می کنند و هردو صحیح است. هر تمبر دارای یک کادر و حاشیه ای در اطراف می باشد و اگر در موقع دندانه زدن دقت کافی نشود حاشیه در یک یا دو قسمت پهن تر می شود.

---

تمبر با دندانه [3] و بی دندانه [4] - چنانچه حاشیه میانی تمبرها دندانه خورده باشد آن تمبرها را با دندانه و در غیر اینصورت بی دندانه گویند.

سری [5]- تمبر به هر مناسبتی که انتشار یابد ممکن است از یک، دو، سه و یا چندین قطعه تشکیل شده باشد. به هرحال تمبر چه در یک قطعه منتشر شود آن را یک سری و برای تفاهم بهتر تمبری که فقط در یک قطعه اتتشار یافته است آن را تک سری می گویند.

تیراژ[6] و قیمت اولیه تمبر[7] از هر تمبر تعداد معینی چاپ و منتشر میگردد، رقم این تعداد از طرف مسئولین پست به به طور رسمی اعلام می شود به این تعداد اعلام شده تیراژ تمبر و ارزشی را که روی تمبر درج شده است قیمت اولیه تمبر می گویند.

بررسی عوامل موثر در تیراژ تمبر – جمعیت یک کشور، نسبت با سواد، گسترش باجه های پستی و پراکندگی و تعداد آنها در سطح کشور ، انتظام و سرعت عمل پست، همکاری دستگاه های اجرایی با یکدیگر از یکطرف و نزدیکی مردم با این دستگاه ها از طرف دیگر ، انواع مطبوعات و کثرت و تنوع آنها ، سطح رفاه جامعه، رابطه مردم کشور با سایر مردم کشورهای جهان و بسیاری عوامل دیگر در تیراژ تمبر در داخل یک کشور موثر است.

اگر هریک از افراد مملکت ما در سال فقط یک نامه به صندوق پست بیاندازد در سال به شصت میلیون قطعه تمبر دوهزار و دویست ریالی نیامندیم.

نامه های سفارشی با هزینه پستی بیشتر، چاپ ارقام دیگری از تمبر را ایجاب می کند.

رفع این نیاز به عهده تمبرهای جاری است. بدین جهت تمبر جاری در رقم اصلی که هزینه پستی یک پاکت معمولی است با تیراژی معادل دو برابر جمعیت کشور در هر سری باید منتشر شود.

تیراژ سایر ارقام تمبر جاری که به دو دسته، ارقام کمتر از دوهزار و دویست ریال و ارقام بیشتر از دوهزار و دویست ریال تقسیم می شود در تیراژی مناسب با تمبر دوهزار و دویست ریال در هر سری است.                    

تیراژ تمبرهای یادگاری حداقل تحت تاثیر سه عامل فرعی دیگر نیز می باشد،

اول- تعداد تقریبی گردآورندگان تمبر در کشور. در وزارت پست قسمت پژوهش و تحقیقات آماری ضمن انجام وظایف مخصوص ، با نمونه گیری های آماری و تقریب اضافی تعداد علاقه مندان به گردآوری تمبر را در هر سال مشخص می کند.

دوم- تعداد تمبری که از هر سری به مشترکین یا مشتری های خارج از کشور به صورت کلی فروخته و ارسال می شود. اتحادیه بین المللی پست و سایر موسسات بین المللی، جزو این دسته از متقاضیان تمبر به حساب می آیند.

سوم- مجموع سری های یادگاری که در یک سال منتشر می شود و با توجه به مجموع قیمت آنها.

در مورد عامل سوم باید گفت که تیراژ تمبر یادگاری با تعداد سری های منتشر شده در یک سال و همچنین مجموع قیمت آنها نسبت معکوس دارد. یعنی هرچقدر تعداد سری های یادگاری بیشتر می شود و یا قیمت اولیه آنها بیشتر تعیین میگردد تیراژ آنها باید پایین بیاید در غیر این صورت به مرور از تعداد علاقه مندان به گردآوری تمبر کاسته خواهد شد.

تیراژ مجموع تمبرهای یادگاری منتشر شده در طول یک سال و قابل فروش در باجه ها به طور متوسط معادل نصف تیراژ تمبر اصلی سری جاری که هزینه پستی یک پاکت معمولی می باشد و در حال حاضر تمبر دوهزار و دویست ریال است نباید زیادتر بشود.

اعتبار پستی تمبر [8] - تمبر جزء اوراق بهادار دولتی و به منزله سندی است که دولت در مقابل تعهد حمل محموله های پستی آن را می فروشد. بدین جهت طبق قانون اساسی و مدنی اعتبار آن نامحدود و جز در مقابل پرداخت بهای آن بی اعتبار نخواهد شد.

دستورالعمل هایی که برای بی اعتبار کردن تمبر پستی از طرف شورایعالی پست و یا مقامات دیگر در گذشته صادر و اعمال شده است غیرقانونی بوده و جز با نظر و تصویب مجلس نمایندگان نمی توان اوراق بهاداری که به مردم فروخته شده است بدون پرداخت وجه، آن را بی اعتبار ساخت.

دولت جمهوری اسلامی برای تبدیل تمبرهای زمان شاه «که مردم آن را از قبل خریداری کرده بودند» به تمبرهای جمهوری اسلامی مدت زمانی را تعیین کرد و در تمام طول این مدت مردم نسبت به تعویض تمبرهای قبلی و تبدیل آنها به تمبرهای جدید اقدام کردند.

مدت فروش تمبرهای بخصوصی را (مانند تمبرهای یادگاری) در باجه های پستی می توان محدود به زمان معینی کرد و این به لحاظ تعالی اعتبار تمبرهای یادگاری و تشویق هرچه بیشتر مردم به گردآوری تمبر از جنبه استفاده مادی آنها می باشند. در چنین صورتی مازاد تمبرها پس از انقضای مدت تعیین شده به مرکز ارجاع و طی تشریفات قانونی ویژه ای سوزانیده می شود.

هر تمبری که باطل شد اعتبار پستی خود را از دست می دهد.

در آغاز برای باطل کردن تمبر ، خطی با دست روی آن می کشیدند. بعدها مهرهای مخصوص تهیه گردید که روی تمبرها میزدند و امروزه اغلب این کار را با ماشین انجام می دهند. هرچند تمبر باطل شده ارزش پستی خود را از دست داده است ولی بدان معنی نیست که ارزش گردآوری نداشته باشد. بسیاری از مجموعه ها تمبرهای باطل شده در دنیا توسط علاقمندان گردآوری شده است که امروزه از با ارزشترین مجموعه های تمبر جهان هستند.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          

سورشارژ – عبارتست از کلمات یا ارقامی که روی تمبر اصلی مجددا چاپ می کنند یعنی تمبر را بنا به عللی برای بار دوم زیر چاپ می برند و جمله ای را روی آن می نویسند و یا ارقام و علائمی را اضافه می کنند.

بدیهی است که جز در موارد بسیار مهم این کار صورت نمی گیرد از آن جمله است:

1-    با تغییر رژیم سیاسی در یک کشور، که تمبرهای موجود از رژیم قبل سورشارژ می شوند.

2-    بروز حوادثی نظیر جنگ ، آتشفشان و زلزله یا اشغال نظامی ممکن است سورشارژ بعضی از تمبرها یا کلیه آن ها را ایجاب کند.

3-    در بعضی مواقع برای کنترل یک تمبر هر چه از آن موجود است سورشارژ می کنند بدین ترتیب ما بقی از دور خارج و فاقد ارزش پستی می شوند.

4-    اگر به عللی مانند تورم روز افزون و غیره ضرورت بالا بردن هزینه پستی احساس شود چون چاپ تمبری جدید که رفع نیاز کند مستلزم مخارج بیشتری بوده و وقت زیادتری می گیرد لذا با سورشارژ تمبزهای موجود قیمت آن را به دلخواه تغییر می دهند یعنی قیمت مورد نظر را روی تمبر ، درست روی قیمت قبلی ، چاپ می کنند و این چاپ با رنگ دیگر صورت می گیرد و یا روی قیمت قبلی خط کشیده قیمت جدید را با همان رنگ چاپ می کنند.

روش های به کار گرفته شده برای سورشارژ تمبر تاکنون سه وجه مشخص داشته است.

اول – به همان ترتیبی که تمبر قبلا چاپ شده است آن را سور شارژ می کنند و چه بسا با همان دستگاه چاپ.

دوم – تمبر را با مهر مخصوص و با دست سورشارژ می کنند . .

سوم- با قلم و مرکب و با دست روی تمبر مینویسد.  

 

[1] postage

[2] Stamp

[3] Perforated Stamp

[4] Imperforated Stamp

[5] Stamp Set

[6] Tirage

[7] First Value

[8] Postage Of Credit